Reunión: “A cidade en chamas”

Onte, despois de varios cambios (un festivo local, unha excursión), tivemos a reunión do club de lectura. Non sei se os cambios antes mentados ou a elección do libro para a última sesión (iso das chamas a final de curso, cando xa todos estamos “queimados”!), o caso é que asistiron só Iago, Christian, Paula e Antía, ademais das mediadoras, claro. Pero, curiosamente, foi unha das mellores reunións: tranquila, cordial, falando cada un cando correspondía e escoitando ós demais (o que queira entender que entenda). Arriba podedes ver como tiñamos preparada a biblioteca para a reunión.

Esta foi a nosa viaxe particular polo mundo, e polo mundo dos libros. Na foto tedes os libros lidos durante o curso, esta exposición é a previa á guía de lectura do verán, que poñeremos proximamente no blog e unha mostra na biblioteca: “As bicicletas son para o verán. Os libros tamén”.

Comezamos a debullar algunhas opinións sobre o libro, que Iago calificou de “raro”. Como levamos todo o curso escoitando esta palabra referida a moitos libros, por parte de membros do club, e ningún deles nos definíu moi ben o seu significado, lanzamos desde aquí a pregunta. Que é un libro raro? Cales son os parámetros para definilo coma raro?

Paula e Antía non leran o libro enteiro. Christian e Iago, non só o leran, senón que facendo o reconto final foron dos que leron todos os libros de cada unha das sesións (“diso se trata, non?”, dixo Iago coa súa habitual espontaneidade e convicción). Estes dous rapaces si que deron a volta ó mundo. Antía, asistíu a todas as reunións e, aínda que non leu todos os libros (ela é máis de libros de ficción, fantasía), recoñece que os lerá nun futuro.

A pesar do “raro” do libro, lérono con detenemento, parece, aínda que ás veces entre ida e volta de Heller a toda velocidade coa súa bicicleta polas rúas de New York, os lectores se perderan un pouco.

A Christian sorprendeuno que houbese un traballo coma o de Heller: “mensaxeiros de noticias”. Despois de aclarar que estes americanos teñen de todo, outra sorpresa de Christian é a de que utilicen este servizo só estranxeiros. Sorpresa que non afectou a Iago, que di que os que viven alí, xa se dan as noticias eles mesmos, sen intermediaros.

Heller, o protagonista da nosa novela, ten unha sensibilidade especial para dar as malas noticias, por iso sempre lle toca anunciar as desgrazas, pero cando el se ve implicado emocionalmente coa persoa que recibe a noticia cóstalle máis (?)

Quizáis o feito de que os pais non se preocupan moito del, ou ó menos están lonxe (el vive cos avós), o fai máis sensible á dor dos demais. Iago é tallante cando di que os “pais non querían ó fillo”, por iso o deixaron cos avós, mentras eles fan labores de voluntariado noutros países.

Ben, para entender todos estes comentarios, igual é mellor que os que non o lestes, leades o libro. É unha noveliña cuxa trama se desenvolve en moi poucos días (a ver se algún lector nos di exactamente cantos días dura a acción), e a un ritmo trepidante, coma trepidante é o ritmo ó que se move o protagonista na súa bicicleta, sorteando todo tipo de obstáculos (incluso un policía borde) na cidade de New York. Novela de “planos cinematográficos”, que diría un crítico, o cal traducido á linguaxe do club é que “parece que estás nunha película”.

Podemos sacar proveito da obra desde o punto de vista social fixando a atención no tema da inmigración (o tema dos ilegais), o abuso de poder por parte da policía, incluso o diferente posicionamento de membros deste corpo con respecto ó seu traballo.

Podemos fixarnos nas relacións interpersoais que se establecen.  Entre os compañeiros de traballo de Heller; entre el e unha moza á que lle custa acercarse; a amistade intensa e incondicional de Heller con Salim, aínda que de diferentes idades. A de Salim co policía retirado, aínda que de condicións diferentes pero cunha orixe semellante. A dos inmigrantes entre si.

O afán de superación está patente en toda a obra, pois o protagonista, mentras traballa de repartidor, entrénase para o Tour de Francia, no que quere bater diversos records, aínda que ese afán competitivo non pasa por enriba da amistade: Heller non dubida en empregar os seus aforros para axudar a Salim.

Ademais de viaxar a New York onde se desenvolve a acción principal, podemos achegarnos a Istambul  (minoría kurda, situación da muller) onde queda o pasado máis lonxano de Salim. E se fiamos máis fino ata podemos ir á China, a Chile, onde diferentes personaxes teñen unha historia que deixaron atrás por tratar de achegarse ó soño americano.

E despois destas consideracións xerais do libro, aquí vos queda o retrato dos que chegaron ó final da viaxe e esperamos que emprendan outra con nós, se cadra, o ano que vén.

O libro máis valorado do club, entre estes catro campeóns foi “El retrato de Carlota” e “El niño que vivía con los avestruces”. Os menos (que pena!) “Sagarmatha” e “Frida”. As  mediadoras non dicimos nada, dixérono eles.

Non haberá xa máis reunións, pero nos días vindeiros iremos dando conta dalgunhas recomendacións lectoras para o verán, antes de pechar o blog. E aínda que nos tomemos un descanso blogueiro, seguiremos lendo e viaxando no verán.

Acabamos a entrada cunha cita de Imma Monsó, que é unha “frase do día de Minimàlia” e á que nós engadimos algo:

“Escriure sobre un lloc és viatjar-hi literàriament”.
Imma Monsó (Lleida 1959)

“Escribir sobre un lugar é viaxar alí literariamente”, ó que nós engadimos “…e ler sobre un lugar, tamén”

Literatura en “A cidade en chamas” (I): “A Eneida”

Unha das obras máis presente en “A cidade en chamas” é a “Eneida”, do poeta latino Virxilio. Aínda que non hai tantas alusións directas ó título da epopeia latina  no “noso” libro coma alusións ó “Quijote”, a historia de Paris e Helena, a guerra de Troia e as aventuras de Eneas están moi presentes ó longo de toda a novela. Salim procede de Turquía, Asia Menor, onde se ubicaba a antiga Troia, cidade destruída polos gregos (a cidade en chamas, do título?).

(Procedencia da imaxe)

“-¡Por Paris!

-¿París de Francia ou París de Texas? -preguntou Heller.

-Por Paris de Troia, ¿por quen se non? -dixo Velu.

-¡Por aquel que deu feito o que quería! -Salim continuou cun tolo estoupido de palabras-. ¡Chegou onda ela sen máis nada que unha promesa da deusa do amor, e arrebatoulle a Helena ao seu marido diante dos seus fociños e do resto dos gregos!

…

-“O resto do gregos” sitiaron Troia durante dez anos -díxolle Velu a Salim.

…

-“O resto dos gregos” queimaron a cidade até reducila a cinzas …” (páx. 89 e 90 de “A cidade en chamas”, ed. Xerais.

No capítulo 42 , Heller e Silvia van a un museo onde se expoñía arte grega e obxectos sobre Troia.

(Procedencia da imaxe: “Aquiles e Áyax xogando aos dados”)

Heller explícalle a Silvia algo da historia de Helena e Paris e tamén do fado:

“-¿Sabes que era o único que temía Zeus?

-¿O que?

-O fado -Helle indicou o material gráfico que tiñan ao redor-. Os deuses teñen o seu propio fado co que loitar, incluso mentres controlan o destino dos asuntos humanos. E isto viña a conto de que Troia foi destruída. A Odiseo ocorréuselle facer un cabalo de madeira, e esa simple idea derrubou todo un imperio. E os deuses tiñan todo o dereito a ter medo, porque uns dos escasos superviventes foi Eneas, que fundou Roma…e Roma substituíu a Afrodita por Venus, a Hermes por Mercuri e a Zeus por Xúpiter” (páx. 236)

No capítulo 43, Salim no seu delirio di:

“Estou feliz de que estea aquí… Eneas escapou da cidade en chamas a Roma. E atopoute…”

Eneas é o heroe troiano que da nome á obra de Virxilio. Este escribíu a “Eneida” por encargo do emperador Augusto, para contar a historia da fundación de Roma e ensalzar as súas orixes. É polo tanto unha obra de “literatura propagandística”. Dise que Virxilio lles dixo ós seus amigos pouco antes de morrer que a destruíran á súa morte, pero estes non lle fixeron caso, afortunadamente.

“A Eneida” conta a fuxida de Eneas de Troia e a sua “odisea” antes de chegar ó Latium, onde o fado tiña determinado que fundaría unha nova cidade, Roma.

O tema da guerra de Troia xa aparece na “Ilíada” de Homero, na que se narra o último ano do asedio da cidade por parte dos gregos, asedio que durou 10 anos. O episodio do cabalo de madeira non está na obra de Homero, senón na de Virxilio. Cando Eneas conta o relato dos seus padecementos, hai un flashback no que se narra este episodio.

Podemos facer un comparación da “Eneida” coa “Ilíada” e a “Odisea”, os dous poemas épicos de Homero. As viaxes de Eneas desde Troia a Italia veñen a ser a odisea de Ulises para chegar desde Troia a Ítaca, a súa patria. As loitas de Eneas con Turno previas á fundación da cidade que creará un gran imperio, son o correlato das loitas entre gregos e troianos na “Ilíada”.

Tedes na biblioteca exemplares das 3 obras e tamén unhas adaptacións para os máis pequenos.

Se queredes lelas online, deixámosvos aquí os enlaces correspondentes á páxina de bibliotecas virtuais, as fotos son de exemplares e adaptacións que podedes atopar na biblioteca:

“Ilíada”. Homero

“Odisea”. Homero

“Eneida”. Virxilio

Hai películas baseadas nestes clásicos, como exemplo deixámosvos estas 3:

“La leyenda de Eneas”, dirixida por Giorgio Venturino no 1962

“La Odisea”, unha miniserie de TV de Andrei Konchalovsky do ano 1997

Máis recente, do ano 2004 é a película de  Wolfgang Petersen, protagonizada por Brad Pitt, “Troia”

Neste enlace á páxina de Historia y cine podedes ver a comparación que se fai da película co clásico de Homero.

E sobre a cidade de Troia e as excavacións que levaron ó seu descubremento podedes ver este vídeo.

Cine en “A cidade en chamas”

Na páxina 37  do libro, cando Heller pasa coma unha exhalación por diante da Escola de Cine Tisch, alí “había un grupo de alumnos reunidos, falando da última película de Kevin Smith”. Tendo en conta que a acción da novela se desenvolve no verán do 2001, a película sería “Jay y Bob el silencioso contraatacan” 

Nesta película o propio Kevin Smith interpreta a Bob o silencioso. O nome dos protagonistas é o mesmo que leva a súa tenda de cómics (“Jay and Silent Bob’s Secret Stash” , en Red Bank, New Jersey). Precisamente o mundo do cómic é un dos temas recurrentes deste director. Tamén é algo moi seu que as mesmas personaxes aparezan en diferentes películas. Jay e Bob o silencioso son habituais de varias  e, aínda que nun primeiro momento o director dixo que a película (á que aquí vos deixamos un enlace) sería a última na que aparecerían, logo introduciunos en “Clerks II” no 2006.

Bob o Silencioso en “Persiguiendo a Amy” (1997)

“Dogma” (1999)

Continuando co cine na novela, na páxina 46, hai nunha parede “unha foto autografada por Sarah Jessica Parker“.

E para rematar, aínda que esta película non aparece citada na obra, nós traémola a colación porque o Día da Independencia é o día do aniversario do protagonista: a película é “Nacido el 4 de julio”, de Oliver Stone do ano 1989 e protagonizada por  un xovencísimo Tom Cruise.

Antes da reunión: New York/Estambul

Voltamos á cidade de New York (lembrade que xa pasamos por ela na viaxe de Phileas Fogg) na nosa última lectura deste curso. Imos visitar de novo a cidade dos rañaceos da man de Heller, o protagonista de “A cidade en chamas”, pero tamén imos ir a Estambul da man de Salim: o inmigrante turco-kurdo amigo de Heller.

Deixámosvos para comezar un enlace ó mapa da cidade por se queredes seguir a Heller nalgunha das súas entregas á velocidade do raio.

A outra cidade que imos visitar é Estambul, a capital de Turquía. A República de Turquía está situada na península dos Balcáns e é a porta de entrada a Asia ou de saída de Europa, pois está entre os dous continentes.

(Procedencia da imaxe)

Salim dinos que el é kurdo. Os kurdos son un pobo indoeuropeo que se asentou no sur de Anatolia arredor do século X a. de C. (a súa lingua é o kurdo). O Kurdistán é unha rexión do interior de Asia Menor, ó norte do Oriente Medio historicamente reclamada polo pobo kurdo, a etnia sen estado que o habita actualmente. O seu territorio atópase repartido entre catro estados: Turquía, Irak, Irán e Siria xunto cun pequeno enclave en Armenia.

” 12 de decembro de 1872″

” (…) El señor Fogg, la señorita Auda, Fix y Passepartout cruzaron el Hudson en el Jersey City Ferry Boat*, y subieron a un coche de punto, que les llevó al hotel Saint Nicholas, en Broadway. Una vez en sus respectivas habitaciones, la noche transcurrió, corta para Phileas Fogg, que durmió maravillosamente bien, pero muy larga para la señorita Auda y sus compañeros, a los que la agitación no les permitió descansar.

El día  siguiente era el 12 de diciembre. Del 12, a las siete de la mañana, al 21, a las ocho cuarenta y cinco minutos de la tarde, quedaban nueve días, trece horas y cuarenta y cinco minutos. Si Phileas Fogg hubiera zarpado la víspera en el China, uno de los barcos más rápidos de la línea Cunard, habría llegado a Liverpool, y luego a Londres, en el plazo previsto…

El señor Fogg salió del hotel, solo, después de recomendar a su criado que le esperara y que avisara a la señorita Auda de que estuviera preparada para salir en cualquier instante.(…)”

“La vuelta al mundo en ochenta días”, edtitorial Vicens Vives

* Nota da edición citada: ” Transbordador de la ciudad de Jersey”  lleva a los viajeros a Broadway, gran avenida de Nueva York hoy famosa por sus numerosos cines y teatros.  Como lestes no artigo anterior, no “Camiño ancho” actuaron moitos artistas coñecídismos por todos. Unha delas é Barbara Streisand.

( Cruce das súas avenidas principais da cidade: Broadway e a Quinta avenida) A fotografía foi tomada por Olga.

Imos ver algún musical ( por seguir co roteiro, nocturno, de Nova Iorque). É obrigado parar no Cotton Club

para ver a película de Coppola. Témola na biblioteca, na sección de Musicais.

Mais , para ver o Nova Iorque diurno vai ser Olga quen nos guíe pola gran cidade. E, ainda que podería ir soa, posto que coñece ben a cidade, vaina acompañar Frank Sinatra, que sei que lle gusta.

“ Á súa maneira” imos empezar con Desayuno con diamantes, novela de Truman Capote, levada ao cine por Blake Edwards. 

Velaquí tedes a ficha técnica da película ( coa marabilla de Audrey Hepburn) e  o incio da mesma:

Poderíamos subir ao taxi de Robert de Niro ( de quen xa coñecemos o seu momento vulnerable), pero Olga prefire que “andemos ” os parques.

A foto foi  tomadas por Olga no Battery Park. Recolle unha das moitas das actividades que se poden ver a diario. Nesta ocasión os nenos están escoitando un conto que un narrador lles está lendo.

Como seguimos cos parques non nos queda máis remedio que falar do Central Park ( un parque literario onde os haxa).  A onde irán os patos deste lago cando xea? Antes de entrar no parque paramos no The metropolitan Museo of Art , no que estes días se pode ver unha exposición de Matisse.

Así o viu Olga o Central Park:

E así nolo describe Carmen Martín Gaite en Caperucita en Manhattan publicada por Siruela:

” ( …) Se trata de una isla en forma de jamón con un pastel de espinacas en el centro que se llama Central Park. ES un gran parque alargado por donde resulta excitante caminar de noche, escondiéndose de vez en cuando detrás de los árboles por miedo a los ladrones y asesinos que andan por todas partes y sacando un poquito la cabez para ver brillar las luces de los anuncios y de los rascacielos que flanquean el pastel de espinacas, como un ejército de velas encendidas para celebrar el cumpleaños de un rey milenario.(…)”

               ( Procedencia da imaxe)

Neste enlace hai un estudo na novela, pero vale a pena lela para coñecer a Sara Allen, a súa avoa, quen, por certo,  foi cantante de music hall e a Miss Lunatic, que sabe como se debe vivir a vida. E que é o verdadeiro espíritu da Estatua da Liberdade.

                                                                                                                ( Foto de Olga)

” (…) A la luz de la linternita de Sara, miss Lunatic le fue marcando con el dedo el itinerario de su pasadizo subacuático desde la islita de la Libertad, hasta un lugar de Battery Park, lindando ya con City Hall, el barrio de los finacieros. A sara, que acababa de leer por aquellos días La isla del tesoro, le parecía que las explicaciones tan detalladas y concretas de miss Lunatic tenían algo de informe secreto y algo de confesión deliberada, como dando por hecho que tendría que servirse en breve de aquellos datos.

_ Atiende, fíjate bien. ¿Ves ahí una cruz pequeña? Es la iglesia de Nuestra Señora del Rosario. Ahora cruza esta raya marrón y estás en Battery Park. ¿Ves la setación terminal del ferry a la isla? Pues justo entre la iglesia y la terminal del ferry, ahí verás una boca de alcantarilla pintada de rojo con un pequeño poste al lado. (…)”

                                 Martín, Gaite, Carmen, Caperucita en Manhattan

E quédanos por ver a cidade dos rañaceos. O arquitecto Rem Koolhaas en Delirio de Nueva York escribe na introducción do libro:

“(…) Manhattan es la piedra Roseta del siglo XX. No solo buena parte de su superficie está ocupada por mutaciones arquitectónicas ( Central Park o los rascacielos), fragmentos utópicos ( el Rockeller Center o el edificio de la ONU) y fenómenos irracionales ( el Radio City Music Hall), sino que además cada manzana está cubierta con varios estratos de arquitectura fantasma en forma de antiguos ocupantes, proyectos abortados y fantasía populares, que porprocionan imágenes alternativas a la Nueva York que existe.(…) ( páxina 9 do libro citado, publicado pola editorial Gustavo Gili)

Na cuberta do libro aparece o cadro de Madelon Vriesendorp titulado “Después del amor”

                                                                                          ( Procedencia da imaxe)

                                                                                             ( O flatiron building)

Son tristemente coñecidas a s Torres Xemelgas polo atentado do 11S, pero podesdes ver que se sinte se vedes Nova Iorque polo aire, baixo os pés dun funambulista francés: Philippe Petit, quen atravesou as torres rozando as nubes. Esta odisea do equilibrio aparece recollida na película Man on Wire.

Aquí tedes o trailer:

Gracias, Rodrigo, por subirme tan arriba!

E xa rematamos o roteiro pola grande urbe. A nós deunos tempo a ver máis cousas que ao señor Fogg e compañía. Sempre é mellos non facer apostas e dispoñer de tempo ( moito) para pasear as cidades sen présa. Se queredes coñecer Nova Iorque aquí tedes dous pasaportes: Woody Allen e Billy Wilder.

Así sona  Manhattan, de Woody Allen:

Outro billete que podedes sacar para chegar ata alí é, por suposto, Poeta en Nueva York, de F.G. Lorca.

Enrique Morente e Lagartija Nick no seu “Omega” cantan así á aurora de Nueva York:

Entre dos nuncas. El recién llegado
contempla el cielo encajonado
entre dos muros, entre dos sombras, entre dos silencios,
entre dos nadas.
Sentado sobre su banco de cemento
saca de su bolsillo unos trozos de pan,
los desmiga. Da de comer a las palomas.

José Hierro, de Cuaderno de Nueva York, 1998