O home que plantaba árbores (L’Homme qui plantait des arbres -1953-) é unha noveliña ben interesante sobre a xenerosidade, a hospitalidade, a constancia e a capacidade do home para intervir (esta vez, positivamente) na natureza. Como biografía “concentrada” do seu autor pode valer a que se cita a continuación (extraída da web da editorial Galaxia):
Jean Giono (Manosque, 1895-1970), novelista francés. Con 19 anos foi reclutado polo Exército francés para loitar na I Guerra Mundial. Máis tarde describiu os horrores da guerra en Le Grand Troupeau (1931). Expuxo o seu credo pacifista en Refus d’obéissance (1937). Giono utilizou a súa Provenza natal como escenario para as súas novelas, cuxa maior parte tratan sobre a relación das xentes coa terra que habitan, tal e como se pode ler en Les vraies richesses (1936). Outros libros importantes son Colline (1920), Regain (1930) e Le Hussard sur le toit (1951), no que a manifestación da naturaleza é a cólera que devasta Provenza e mata cegamente sen preocuparse da política que está axitando os homes.
Como puidestes comprobar, tras a súa lectura, o libro amósanos o gran cambio experimentado nunha zona dos Alpes tras a sementeira masiva de árbores por parte do seu protagonista. Non plantou ducias, nin centos; PLANTOU MILES de carballos, bidueiros, faias, etc., conseguindo á volta duns anos transformar unha área erma e deshabitada nun lugar fermoso e cheo de vida. Todo un exemplo.
A novela foi levada ao cinema (de animación, neste caso) polo canadense Frédéric Back en 1987, con grande éxito, xa que a curta acadou diversos premios (entre eles, un Óscar e unha Palma de Ouro). Con todo, eu escollo a novela. Xulgade vós:
As aves, bestas e demais parentes, como rezaría o título orixinal en inglés, é o tema desta segunda entrega da Triloxía de Corfú: relato das ricas vivencias nun período de intensa aprendizaxe do rapaz e incipiente naturalista Gerry, no seo dunha familia anglo-india, que se traslada da India a Inglaterra e logo a Grecia no axitado período de Entreguerras. Esta segunda entrega, escrita 13 anos despois d’A miña familia e outros animais, é unha obra que gaña en madurez narrativa e descritiva, sendo capaz de transmitir unhas vivencias tan nítidamente como a primeira e en menos páxinas. Asemade, é máis longa e completa cá terceira, tamén moi ben narrada: O xardín dos deuses.
Pero este ano 2016 tamén é especial para esta Triloxía, cúmprense 60 anos da publicación d’A miña familia e outros animais, a primeira entrega que tivo repercusión na TV cunha miniserie do ano 1987 e unha película de 2005, ademais dunha adaptación teatral en inglés. A triloxía enteira nós coñecémola polas súa tradución ao castelán, pero este mesmo ano os galegos podemos celebrar os 60 anos da súa primeira entrega lendo a Triloxía completa en galego (xa na túa biblioteca). Non só iso, senón que unha importante cadea de televisión británica está emitindo este ano a primeira tempada dunha miniserie que abrangue toda a triloxía. Podes ver unha versión do trailer por un afeccionado no seguinte vídeo:
Comezamos o ano 2015 cun salto atrás no tempo, concretamente aos séculos XVI e XVII. Épocas de crise e decadencia semellantes á actual (ai, a condición humana! Sempre caemos nos mesmos erros! ) que describiu moi ben Quevedo no seu soneto “Miré los muros de la patria mía“, pero época dourada para as letras. Especialmente para o teatro, que se convertiu nun fenómeno imparable para todos, nun espectáculo popular, isto é, para o pobo. Xa vimos que o teatro de Shakespeare, o isabelino, tamén gozaba de grande éxito.
Na literatura castelá destes séculos dourados, como xa vimos en entradas anteriores, desenvolvéronse varios tipos de teatro: o cortesano, o relixioso, o teatro cómico e popular e a comedia española. O primeiro tiña lugar nos palacios dos reis e dos nobles; o segundo, como xa deducimos polo nome, nas igrexas e nas rúas sobre carros decorados. O cómico e popular, personalizado, sobre todo nos pasos de Lope de Rueda e nos entremeses de Cervantes (lectura para comentar este mes) producíase en plazas e en mesóns. Finalmente, xorde, xa no Barroco, no século XVII, a comedia española creada por Lope de Vega ( de quen leremos unha comedia na seguinte sesión) e que se desenvolvía nos currais de comedias.
Ainda que hoxe o termo comedia está reservado para obras teatrais de carácter cómico, nos séculos XVI e XVII este facía referencia a toda representación teatral, xa fose comedia, drama ou traxedia. O acto de asistir á representación chamábase ir á comedia. Vaiamos pois!!
Fagamos antes unhas aclaracións previas para ver exactamente a onde imos:
A función teatral duraba de catro a seis horas. A representación constaba dunha obra maior e de varias composicións menores, que se distribuían do seguinte xeito:
1_ Loa: breve diálogo en verso mediante o que a compañía se presentaba ao público. Adoitaba ser unha gabanza da cidade ou dalgún poeta local.
2_ Primeiro acto ou xornada da obra principal.
3_ Entremés (peza breve e divertida de sátira social)
7_ Baile final ou fin de festa (público e actores bailaban)
No entremés que estades lendo “El retablo de las maravillas”, os comediantes aproveitaban o patio da casa do rexidor Juan Castrado para representar a súa insólita función. Unha manta sírvelles para desplegar a maxia do teatro, que remata, como sabedes, sendo unha estafa. Este atrezo tan sinxelo lémbranos as humildes orixes do teatro nos séculos XV e XVI, tal como describe Cervantes no seu prólogo aos Entremeses:
“(…) todo lo que necesitaba un director de comedias cabía en un saco, y se reducía, poco más o menos, a cuatro pellizas blancas adornadas de guadamecí dorado, cuatro barbas y cabelleras y cuatro cayados de pastor (…) No existían en aquellos tiempos complicadas tramoyas, ni combates de moros contra cristianos a pie ni a caballo; no había ningún personaje que saliese o parecies salir del centro de la tierra por el hueco del escenario, pues este se construía solo con cuatro bancos formando un cuadrado, y cuatro o seis tablas encima , de modo que apenas se elevaba sobre el suelo cuatro palmos. Ni que decir tiene que tampoco bajaban del cielo nubes con ángeles o con almas. El decorado del teatro era solo una manta vieja tensada con dos cordeles de un extremo a otro, que separaba la escena de lo que llaman vestuario, en el cual se colocaban los músicos, quienes cantaban sin guitarra algún romance antiguo(…)”
Páginas 5 y 6 de Entremeses, de Miguel de Cervantes, adpatación de Emilia Navarro Ramírez para a editorial Bambú.
A mediados do século XVI fixéronse imprescindibles espacios acondicionados para as representacións teatrais, dado o éxito do público. Para iso, as cofradías ( as cofradías relixiosas, xurdidas ao abeiro dos gremios ou asociacións de aretesáns, tiñan ao seu cargo labores sociais, en especial de beneficencia hospitalaria, e apoiaban o teatro popular como forma de financiación de tales obras) habilitaron algúns patios de vivendas ou de mesóns. Lembrade que aconteceu o mesmo co teatro isabelino. Ao principio, as confradías pagaban o aluguer deses patios ao aire libre, mais remataron construindo os seus propios currais de comedias. Aquí podedes ver como son estes lugares:
Curral de comedias de Alcalá de Henares. Foto de Luca.
Outra imaxe do teatro. A parte de abaixo do mesmo, ocula ao público. Outra foto de Luca.
Durante o século XVI as compañías de actores eran ambulantes. Polo seu modo de vida non eran ben vistos polos moralistas; porén, profesábaselles grande admiración.
Mais coa aparición dos currais de comedias no século XVII formáronse dous tipos de compañías: as de título e os “cómicos da legua”. As primeiras eran compañías de carácter profesional e con permiso para representar, baixo o compromiso de ser controladas polas cofradías dos gremios. Os cómicos da legua eran así chamados porque non podían representar a menos dunha legua das cidades (uns cinco quilómetros) e, polo tanto, das compañías autorizadas. Adoitaban ser grupos reducidos, ás veces formados polos membros dunha mesma familia.
Os integrantes dunha compañía teatral eran o autor ou director da compañía (En “El retablo de las maravillas”, Chirinos e Chanfalla, os comediantes estafadores, son chamados autores), o poeta (autor do texto, ás veces o autor e o poeta eran a mesma persoa) e os comediantes ou actores. En España, si se lles permitía actuar ás mulleres, non como ocurría, por exemplo, no teatro iasabelino).
Nota: para a elaboración desta entrada baseámonos no estudo elaborado por Emilia Navarro Ramírez e Alfredo Reina león que está recollido na adaptación que ela fixo dos Entremeses de Cervantes. O libro está publicado por Bambú. Como sabedes, na vindeira xuntanza comentaremos a obra.
E desta vez si que incluímos un par de lecturas desas que vos poden acompañar nun momento de espera nunha estación, na terraciña onde agardades a un amigo pouco puntual ou en calquera momento.
Son relatos breves, que na primeira recomendación convén ler sucesivamente, según nos recomenda o autor, no segundo, vós mesmos.
De Fernando León de Aranoa, o director de cine, temos “Aquí yacen dragones”. Según reza na contraportada da edición de Seix Barral Este libriño de 190 páxinas son “113 pezas narrativas que sorprenden, inquietan e despertan a fantasía grazas a unha prosa que descubre a Fernando León de Aranoa coma un dos escritores máis elegantes da literatura contemporánea recente.”
Comeza cun aviso a lectores que nos indica o xeito de lelo, que vos dicía antes e logo continúan os pequenos relatos sobre cousas moi cotidianas que desborda imaxinación.
Tanto esta coma a seguinte recomendación non sei se poderían encadrarse nunha definición coma “o absurdo do cotidiano” ou “a cotidianidade do absurdo” por xogar un pouco coa lingua.
Aquí vos deixamos un vídeo da presentación do libro:
“Aunque muchas veces falsa o incompleta, hay incluso demasiada información sobre lo que ocurre. De lo que no ocurre, en cambio, no se ocupa nadie y no sabemos nada, y eso que a menudo lo que no llega a suceder puede ser, si no más real, mucho más verdadero que lo que si ha sucedido”. Aí vos queda iso.
A primeira vez que souben de ti era moi nova, estudaba COU, coido, e lin este conto teu: “El ahogado más hermoso del mundo”. Non me gustara tanto a historia (que tamén, porque fala de algo ao que nos aferramos cando perdemos a algún ser querido: a continuidade da vida na lembranza, na lenda, a pesar da morte) como esa maneira que ti tiñas de escribir. Esa prosa tecida con fíos de tantas cores (que,máis tarde recoñecín como subordinadas adxectivas). Esa prosa de oracións longas que nunca remataban e te envolvían, te envolvían, te envolvían. Moitas veces me metín nelas para durmir aí ao amparo deses malabarismos estilísticos.
Despois viñeron Cien años de soledad e pensei que era moi difícil que puideses escribir algo mellor.
(Procedencia da imaxe. Relátase, nese enlace, como se creou a novela). Aquí podedes ver cubertas da novela.
O coronel non tiña quen lle escribira, pero ti si. Moitos lectores escribimos estes días en moitos lugares que agradecemos a túa prosa caribeña e exuberante, a túa prosa de tormenta de verán porque nalgún momento nos liberou, seguro, dalgunhas outras tormentas da alma.
Grazas, Gabriel García Márquez. Menos mal que ainda nos quedas aquí!
Este é un blog dun Club de lectura dun centro de ensinanza. O seu uso é meramente didáctico, polo que se algunha das imaxes ou textos usados tivese dereitos de autor, facedenolo saber para proceder a retirala.
(
Club de lectura BiblioTea 