As bicicletas son para o verán e o teatro tamén

Xa nos lembraron os rapaces e rapazas de 1º da ESO co seu “A vila é puro teatro” que as bicis son para o verán. Pero o teatro tamén, por suposto.

Aquí vos queda a curtametraxe á que aludimos no título da entrada e que foi realizada polo alumnado de 1º da ESO no obradoiro de teatro organizado pola biblioteca e impartido polo grupo que desenvolve o festival das Brétemas. Fixeron un estupendo traballo. Aquí queda o noso agradecemento para eles e tamén o desexo de que este proxecto que comezaron connosco vaia adiante. Deixamos aquí ligazón á páxina que os “bretemosos” crearon para explicar e amosar o traballo realizado.

E no verán máis teatro. Aquí quedan algúns festivais de teatro aos que podedes asistir:

Festival de teatro cómico e festivo de Cangas

Mostra de teatro de Ribadavia

(A imaxe está tomada da páxina oficila da Mostra)

Festival de Teatro clásico de Almagro

En Almagro representaranse duas das obra que lemos: Entremeses de Cervante e Fuenteovejuna, de Lope de Vega.

Imaxe da representación de Fuenteovejuna, extraída de aquí.

Festival Internacional de teatro clásico de Mérida

E se preferides ver teatro nuha sala achegádevos á Sala Ingrávida do Porriño e gravitade moito.

Sexa como sexa e onde sexa… longa vida ao teatro!!

“Qué extraordinario invento nos dejaron los griegos: un arte en el cual unos ciudadanos ponen en pie unas ficciones que permiten a otros reflexionar sobre sus propias vidas, sobre lo que viven o sobre lo que querrán vivir”*

Juan Mayorga

É a segunda vez que cito a Mayorga nestas entradas teatrais. Pero é unha referencia obrigada. Non se pode falar de teatro e non nomear a Mayorga.

* Cita que aparece na contracuberta do libro Teatro 1989-2014 de Juan Mayorga. Está publicado por Ediciones La Uña Rota (editorial que sempre ofrece cousas interesantes)

Se fose…

Na derradeira xuntanza deste curso lembramos as nosas lecturas e xogamos ao se fose… cos libros de teatro que lemos. Aquí van os resultados do noso xogo.

Os lectores cos libros

Manzanas rojas

Se fose un xoguete sería unha bóla

Se fose un moble sería unha cadeira.

Se fose un utensilio sería un pau.

Se fose un lugar sería un patio

Se fose un sonido sería bum

                                                                        Comedia da ola, de Plauto

Se fose un xoguete sería unha oliña de xoguete.

Se fose un moble sería un forno.

Se fose un utensilio sería un coitelo ou moedas.

Se fose un lugar sería un buraco nunha cociña.

Se fose un son sería chin, chin, chin ou o ruidiño que fan as moedas ao caer.

Moito ruído e poucas noces, de William Shakespeare

Se fose un xoguete sería un crebanoces coa forma dun soldadiño de chumbo.

Se fose un moble sería unha bodega.

Se fose un utensilio sería unha máscara.

Se fose un lugar sería un campo no verán con verbena.

Se fose un son sería o que deixan os zapatos de tacón.

Mesmos lectores, mesmos libros, outra pose

Entremeses de Cervantes

Se fose un xoguete sería un teatriño de guiñol.

Se fose un moble seria un armario.

Se fose un utensilio sería unha fregona.

Se fose un lugar sería unha igrexa nunha rúa.

Se fose un son sería o das campás.

Foto da Cueva de Salamanca que tomou Isaac ao seu paso por Salamanca na excursión de 4º

 

Fuenteovejuna, de Lope de Vega

Se fose un xoguete sería un globo de auga.

Se fose un moble sería unha arca de madeira.

Se fose un utensilio sería unha tesoiras para trasquilar as ovellas.

Se fose un lugar sería unha vila de Castela.

Se fose un son sería: “Todos a unha, Fuenteovejuna!”

Casa de bonecas, de Ibsen

Se fose un xoguete sería unha boneca.

Se fose un moble sería un xoieiro.

Se fose un utensilio sería unha árbore de Nadal ou un buzón.

Se fose un lugar sería o salón dunha casa.

Se un son sería o dun ballet (non sabemos cal!)

A fiestra valdeira, de Rafael Dieste

Se fose un xoguete sería unha barquiña pequena.

Se fose un moble sería un cabalete para pintar.

Se fose un utensilio sería un pincel.

Se fose un lugar sería o mar (visto desde unha ventá).

Se fose un son sería o das ondas do mar.

Tres sombreros de copa, Miguel Mihura

Se fose un xogute sería unha carraca.

Se fose un moble sería unha cama.

Se fose un utensilio sería un teléfono.

Se fose un lugar sería un escenario.

Se fose un son  sería a música dunha trompeta (ou a dun ukelele).

Comedia bífida, Núñez Singala

Se fose un xoguete sería unha cartolina.

Se fose un moble sería unha tribuna dun xuíz.

Se fose un utensilio sería un martelo.

Se fose un lugar sería o inframundo.

Se fose un son sería o golpe do martelo dun xuíz ou o bater de ás dun anxo.

Candilejas

Pero se queremos coñecer a vida do teatro desde dentro, desde o camerino, temos que ver Candilejas, de Charles Chaplin

Fotograma da película extraído de aquí.

E aquí queda a fermosísima banda sonora da película composta polo propio Chaplin:

 

 

Tres sombreros de copa no escenario

Dicídesme a miúdo, lectores do club, que vos gustaría máis ver ( e non ler) teatro. Como moi ben comenta Dani: para iso está feito. Para ser visto.

Na xuntanza de hoxe veremos entón Tres sombreros de copa no escenario. Xa sei que sería mellor velo en directo, no teatro, escoitando as voces dos actores,ulindo a maquillaxe do teatro… Pero, como vai resultar difícil, aquí queda en vídeo.

 

 

A viaxe a ningunha parte

Así vivían os cómicos na España da posguerra. Podería ser a vida da compañía de Paula e Buby:

É un fragmento da película El viaje a ninguna parte baseada na novela homónima do escritor, actor e director de cine  Fernando Fernán Gómez.

 

A princesa está triste…

Resulta imposible ler isto:

“(…) DON SACRAMENTO: La niña está triste. La niña está triste y la niña llora. La niña está pálida. ¿Por qué martiriza usted a mi pobre niña?…

DIONISIO: Don Sacramento… Ya se lo he dicho… Yo salí a la calle… No podía dormir.

DON SACRAMENTO:  La niña se desmayó en el sofá malva de la sala rosa… ¡ Ella creyó que usted se había muerto! ¿Por qué salió usted a la calle a pasear bajo la lluvia?… (…)”

E non lembrase da princesa de Ruben Darío:

La princesa está triste… ¿Qué tendrá la princesa?
Los suspiros se escapan de su boca de fresa,
que ha perdido la risa, que ha perdido el color.
La princesa está pálida en su silla de oro,
está mudo el teclado de su clave sonoro,
y en un vaso, olvidada, se desmaya una flor.

El jardín puebla el triunfo de los pavos reales.
Parlanchina, la dueña dice cosas banales,
y vestido de rojo piruetea el bufón.
La princesa no ríe, la princesa no siente;
la princesa persigue por el cielo de Oriente
la libélula vaga de una vaga ilusión (…)”

 

Aquí tedes o texto completo:

Mais se falamos de princesas, eu prefiro …

                            “Non son fada nin princesa” de Sés (necesaria, como Rosalía de Castro)

A que soa Tres sombreros de copa?

A música ten unha especial relevancia nesta obra de Mihura. Se tivese tempo poñería aquí as cancións que se oen nesta peza. Pero fáltame. O que si que no quero obviar é que hai tres instrumentos musicais que están moi presentes: a carraca, o cornetín ,o ukelele ( ese que afinaba Buby monotonamente no comezo do segundo acto) e o acordeón que se oía polo gramófono nesa noite de esmorga que viviron os protagonistas. Se ben a primeira da bastante xogo na obra eu quédome co último.

Se eu tivese que dicir que música acompañaba (e facía) os latidos do subtexto da obra diría, sen dúbida, que a do acordeón mariñeiro desa java francesa que bailaban os artistas do circo.

 

A min Tres sombreros de copa sóame así:

“L’Accordèoniste”  de  Édith Piaf (grande!)

Que dicides vós? A que vos soa, mentras o ledes,  Tres sombreros de copa?

Dicide algo, por favor!!!

A vaca de Tres sombreros de copa

Unha mostra deses diálogos incoherentes do que falabamos na entrada de onte é este diálogo que aparece nas primeiras páxinas de Tres sombreros de copa. Está claro que será o primeiro de moitos:

“(…) DON ROSARIO: Entonces, desde mañana, les diré a mis huéspedes que se ven tres lucecitas:dos blancas y una roja… Y se pondrán más contentos todavía. ¿Verdad que es una vista encantadora? ¡Pues de día es aún más linda!…

DIONISIO: ¡Claro! De día se verán más lucecitas…

DON ROSARIO: No. De día las apagan.

DIONISIO: ¡Qué mala suerte!

DON ROSARIO:  Pero no importa, porque en su lugar se ve la montaña, con una vaca encima muy gorda que, poquito a poco, se está comiendo toda la montaña…

DIONISIO: ¡ Es asombroso! (..)”

E digo eu, esa vaca será a mesma que pacía no conto de Augusto Monterroso?

VACA

Cuando iba el otro día en el tren me erguí de pronto feliz sobre mis dos patas y empecé a manotear de alegría y a invitar a todos a ver el paisaje y a contemplar el crepúsculo que estaba de lo más bien. Las mujeres y los niños y unos señores que detuvieron su conversación me miraban sorprendidos y se reían de mí, pero cuando me senté otra vez silencioso no podían imaginar que yo acababa de ver alejarse lentamente a la orilla del camino una vaca muerta muertita sin quien la enterrara ni quien le editara sus obras completas ni quien le dijera un sentido y lloroso discurso por lo buena que había sido y por todos los chorritos de humeante leche con que contribuyó a que la vida en general y el tren en particular siguieran su marcha.

Ou será a vaca da que se despedían, con infinita tristura, Pinín e Rosa no conto de Clarín?

Ou a que aparece nos cadros de Chagall?

Ou as Vacas de Medem?   Vacas, a película de Julio Medem, está na biblioteca.

Ou a vaca que o papá do narrador lle regalou a Tacha polo seu aniversario en “Es que somos muy pobres” de Juan Rulfo?

“O absurdo ou Miguel Mihura”

O vindeiro luns día 4 de maio falaremos de Tres sombreros de copa,  de Miguel Mihura.

Procedencia da imaxe

Francisco Umbral dicía neste artigo (de onde tomamos o título da entrada) que:

“(…) Lo que quiere decir que conoció pronto la mentira del teatro, y por eso llegaría a dominarlo. El día en que estrenaron Tres sombreros de copa se metió en Chicote con Luis Calvo, director de “Abc”, para emborracharse y rezar por el fracaso de aquello. Resultó el éxito más grande de la posguerra. Luego vienen Ni pobre ni rico sino todo lo contrario, El caso de la mujer asesinadita, etc. Pero lo esencial y fundamental de Mihura está en la prosa, en los artículos de “La Codorniz” y otros. Ahí aparece el niño que decíamos antes, con su visión intacta del mundo, el humorista de vanguardia que no lo sabe, el que no ha perdido la mirada infantil sobre las cosas, secreto de Baudelaire y de otros genios, como Dylan Thomas. Lo que en Ionesco, su amigo, es talabartería y oficio, en Mihura es espontaneidad. Los cómicos dicen que era mala persona, como todos los cojos. (…)”

Estrenábase ese día unha obra de teatro absurda que entroncaba co teatro do absurdo . Este  naceu alentado polos aires vangardistas de principios do século XX. Era o teatro da non realidade que facían , entre outros moitos, Alfred Jarry,  Ionesco, Antonin Artaud (e o teatro da crueldade), Harold Pinter,Jean Genet, Samuel Beckett, Arthur Adamov, o propio Miguel Mihura, Fernando Arrabal e Alejandro Jodorowsky. Os dous últimos, ainda vivos, orientaron ese absurdo inicial cara ao teatro pánico.

Os dramaturgos que fixeron teatro do absurdo non discutiron sobre o absurdo da condición humana. O que fixeron foi presentar por medio de imaxes e escenas canto de absurdo ten a vida (ou canto de absurda é a vida).

                                                            (Procedencia da imaxe)

Deixando a un lado os trazos distintivos de cada un deles, todos comparten a falta de sentido da condición humana recurrindo ao abandono do enfoque racional (véxase aquí a influencia das vangardas). En xeral basean as súas obras na protesta e na paradoxa. Critican a orde social e  a condición humana. Esa protesta non toma forma de crítica racional; máis ben parece o berro desesperado e frenético, o berro de quen está atrapado nunha rede da que non pode saír ( a creada polas presións sociais, a falta de sentido da existencia…) Un exemplo do absurdo é:

“La cantante calva“, de Ionesco. A imaxe procede de aquí. Foi levada a escena, entre outras moitas, pola compañía Yllana.

Este novo teatro supuxo unha conmoción polas súas innovadoras propostas que poderían sintetizarse nestes rasgos:

* A ausencia dunha historia delimitada e concreta (ás veces faise difícil recoñecer unha trama).

* Escasa ou nula caracterización dos personaxes.

* Hai un abandono da linealidade cronolóxica; non é un teatro de sucesos secuenciados supeditatos a unha estrutua de causa efecto, máis ben está artellado arredor de situacións, imaxes poéticas cuxo fío condutor é máis emocial e subxectivo ca racional.

* Unha boa parte das obras presentan unha estrutura circular, rematnado exactamente igual ca empezan; outras progresan a través dunha intensificación da situación (véxase Esperando a Godot). Hai, polo tanto, ausencia de sensación de progreso no desenvolvemento e, consecuentemente, a predictibilidade dos sucesos é escasa.

* Do mesmo xeito que se desintegra ese sentido tradicional da trama, a lóxica e a linguaxe non poden reflectir na súa totalidade a imaxe do ser absurdo. Abandónase a lóxica tamén no discurso e os diálogos vóltanse incoherentes ao que se engade a  persistencia de soños e pesadelos recorrentes.

 

Algúns dos rasgos citados poderedes recoñecelos na obra de Mihura que estades a ler. E aquí atoparedes unha magnífica análise da peza.

 

Nota: a fonte da que bebamos para elaborar esta entrada foron, ademais das páxinas ás que remitimos nos hipervínculos, é o libro de Literatura Universal Bachillerato, da editorial Algaida.

 

A fiestra valdeira

A fiestra valdeira. Comedia de remate ledo en tres lances, o derradeiro cun respiro conta a historia de don Miguel, un vello emigrante retornado que encarga un retrato. O pintor, Antonio, ponlle ao cadro, como fondo, unha fiestra que reproduce o ambiente mariñeiro da vila e tamén as orixes de Miguel. Isto provoca un conflito entre a muller e a filla do emigrante que volveu. Elas queren que o fondo sexa un xardín fidalgo, pero o propio pintor e os amigos mariñeiros de don Miguel prefiren o fondo orixinal xa que ese recollía a esencia da orixe e da vida do ancián.

Ese cadro e esa fiestra aparecen como elemento simbólico, pois neles, especialmente nese pedazo do cadro que queda baleiro, áchase un dos temas fundamentais da peza: a asunción da propia identidade, individual e colectiva.

“Ise buraco é para min o portelo por onde fuxiron como pombas as lembranzas e tornaron viradas gaviláns” comenta don Miguel no terceiro acto.

A obra foi representada polo CDG no ano 1994 sendo don Miguel o xa finado Xosé Manuel Olveira “Pico“:

 

Aquí tedes fragmentos da peza: