Pintura en “O pintor do sombreiro de malvas” (I)

Os seguidores deste blog xa sabedes que aquí nos gusta relacionar diferentes artes: ás veces poñémoslle banda sonora ás obras, outras facemos un pequeno universo temático ou facemos, coma desta vez, un pequeno museo. A obra deste mes, ademais dunha historia apaixoante, é unha especie de visita guiada ó museo de Van Gogh da mán de Marcos Calveiro. Nós imos repasar esa visita e, humildemente e coa axuda da rede, engadir algúns datos. Temos o permiso do autor para facer as citas, o cal agradecemos. O número de páxina corresponde á edición de Xerais en tapa dura, do 2010. Agardamos que a alusión ás fontes non supoña ningún problema para as reproducións das imaxes.

Comezamos o percorrido:

Na páx. 9 tedes unha ilustración que nós relacionamos coa descripción do pintor da páx. 15 e ilustramos con esta imaxe:

“O forasteiro vestía pantalón e chaqueta brancos e gastaba un chapeu de palla. Portaba un fardel ao lombo e deixaba descansar no chan uns trebellos que non dei identificado dende a distancia.”

Na páx. 20  o narrador abraiase ante a rapidez pasmosa coa que o pintor enche un lenzo:

“Estaba apampado. Parecíame inaudito que aquel lenzo espido amosase agora, nun lapso mínimo, de escasos minutos, unha vista de varias casoupas cunha leira de ervellos florecidos diante, e uns outeiros ao fondo baixo un fermoso ceo branquiazul”.

Poderían ser estas as casas de Auvers?

(Procedencia da imaxe)

Na mesma páxina de onde sacamos a anterior imaxe, podedes atopar información sobre as últimas paisaxes pintadas por Van Gogh, picade sobre a procedencia da imaxe ou sobre as imaxes para vela.

Estas outras son Les Vessenots.

Na páx. 30 aparécenos un retrato do doutor Gachet:

“Diante dos meus ollos apareceu unha pranchiña metálica na que gravara cun buril un fiel retrato do doutor dando unhas chupadelas da cachimba que xamais abandonaba e un misterioso papel dourado que envurullaba algo.”

A ilustración da páxina 32 do libro correspóndese con este “Retrato do dr. Gachet”:

Na páx. 33 o narrador descríbenos a habitación do pintor:

“Visitei por primeira vez o cuarto de Vincent. Ocupaba a bufarda da pousada. Unha cama pequena, unha cómoda e unha mesiña articulaban aquel espazo mínimo, completado por un feixe de cadros arrombados contra as paredes. No teito, por un fachinelo, enxergábase o ceo azul intenso de Auvers.”

“Vicent pasara o día na casa do doutor. Pintara unha vista do xardín e almorzara coa familia.” (Páx.33)

(Picade sobre a imaxe para ver a procedencia e acadar máis información)

“-É marabilloso- afirmou Gachet ante o retrato dunha muller coa man apoiada na fazula, a carón dunha mesa ocupada por un libro.

-Pinteino durante a miña estancia no sur a partir dun debuxo que me fixo un bo amigo. O meu irmán garda un igual, pero con tonalidades rosas” (Páx. 33/34)

“-Mire, ese que pode ver aí tamén pertence á mesma época -engadiu Vincent sinalando coa man un lenzo onde se lle vía desfigurado e cunha ollada que metía medo.”

“Gachet observaba o autorretrato coa minuciosidade dun experto coleccionista. Eu agardaba que preguntase polo máis evidente do lenzo, algo que me chamara a atención no aspecto de Vincent dende o día en que me descubriu agochado entre a herba, e que aínda non me atrevera a preguntarlle.

-Hai que ser moi valente para retratarse así, con toda a crueza, sen ocultar nada. Que lle pasou na orella? -preguntou por fin o doutor con toda a naturalidade, satisfacendo así a curiosidade miña.

-É unha vella historia que agora non vén ao caso. Só lle podo confiar que todo sucedeu por causa dunha muller. Pero a peor parte de todo aquilo é o que non aparece no lenzo, aquilo que aínda me ferve dentro, aquilo que  me fixo vir na procura da súa axuda.” (Páx. 34)

Na páx. 37, describesenos outro cadro:

“Levabamos dende a mañanciña diante da granxa das irmás Cavaignac e, por volta do mediodía, Vincent xa case rematara o lenzo verderolo. Nel víase a casa das señoras co colmo do teito trazado con grandes brochadas verdes, unhas vides reviradas gabeando pola fachada branca e, achegándose a ela, as dúas irmás, unha diante e a outra máis afastada, apoiada no seu caxato. As velliñas, curiosas coma unhas nenas, aproximáronse onda nós para contemplalo tamén.”

Na páx. 41, temos outra descripción, neste caso do embarcadoiro:

“Fomos á ribeira do Oise, preto de Chaponval, e pasamos o día no merendeiro con embarcadoiro que alí había. Vincent pintaba as barcas que abalaban coa corrente manseliña do río, onde as longas pólas das árbores abeberaban sedentas polo solleiro. Dúas espelidas damiñas que vestían saias e blusas brancas e levaban grandes pamelas falaban co barqueiro. El explicáballes pacientemente os rudimentos da arte da navegación, pero as mozas semellaban máis interesadas no galanteo que no xeito de somerxer os remos na carapela da auga.”

(Procedencia da imaxe)

Na páx. 55, o narrador observa como o pintor pinta á luz da lúa:

“A noite está moito máis viva. Nela vense mellor as cores que polo día -dixérame Vincent.

Adeline e mais eu, sentados no chan, moi preto un do outro, contemplabamos cómo pintaba baixo o luar da madrugada. Levaba unha pequena candea prendida sobre a aba do seu chapeu de palla e colocara outras dúas máis grandes no cabalete, alumeando o lenzo, sobre o que ceibaba pinceladas coa mesma fogaxe de sempre.

…Aínda non podía crer que me atopase alí na compaña de Adeline, sós e baixo o ceo nocturno, arrodeados de medas de trigo”

Ilustramos este párrafo con este imaxe (aínda que non pintada en Auvers). A imaxe máis visitada na galería virtual de Google: Googleartproject, según unha noticia de fai unhas semanas.

(Procedencia da imaxe)

E continuamos a visita guiada:

Cando Vincent me comentou que decidira emprender unha excursión nocturna, estrañeime moito:

-Non poñas esa cara! Xa o fixen máis veces, alá no sur. Saía moitas noites a pintar as ateigadas terrazas dos bistrots ou a noite estrelada, que coma unha árbore florida deixa caer os seus pétalos escintilantes sobre as nosas cabezas.

-Pois ben escuros estarían os lenzos.

-Non, ao contrario: na escuridade hai unha viveza e unha luz case místicas. Polo día os nosos sentidos rebordan; teñen moito ao que atender. Mais pola noite concéntranse só naquilo que é esencial. Escudriñan as sombras e decátanse de calquera variación de cor ou intensidade.” (Páx. 55/56)

Sería esta unha desas terrazas?

Na páx. 61, temos a igrexa de Auvers:

Vincent pintaba agora perante a igrexa unha figura dunha paisana cunha estraña vestimenta dirixíndose, quizabes, ao oficio das cinco.

-E iso?

-Unha muller, non a ves?

-Véxoa, si, mais vai vestida dun xeito moi raro.

-É unha pequena homenaxe.

-A quen’

-Á miña benquerida nai, Anna. Por iso leva touca, como as labregas holandesas da miña mocidade, como se entrase agora na igrexa onde celebraba o finado do meu pai, en Neuen.”

(Picade enriba para vela máis grande e aquí para ter máis información)

“Pasamos a mañá nun prado, a carón dunhas acacias espiñentas. Vincent decidiu representalas nun pequeno lenzo. Pareceume que se demorara en exceso para retratar tan pouca cousa.” (Páx. 63)

(Procedencia da imaxe)

“Moi ben pintadas non parecían. Se me apuraba, nin semellaban vacas, senón unhas estrañas bestas pardentas.” (Páx. 71)

(Procedencia da imaxe)

Na páxina 84, Vincent pinta a Adeline, a filla do pousadeiro:

“Adeline apareceu aínda máis fermosa do que adoitaba. Pasara toda a mañá enfeitándose coa axuda da súa nai e agora ficaba sentada nunha cadeira de madeira. Levaba unha faldra anil cunha chaqueta a xogo cos últimos catro botóns abertos, deixando ver os encaixes brancos da súa blusa, e o seu cabelo douro recollido nunha coleta. Tiña a cute un chisco pálida e beliscara as fazulas un par de veces para arroibalas, un aceno que lle vira practicar moitas vecés á miña nai, e que me cativara.”

(Picar enriba da imaxe para vela máis ampliada e acadar información)

Outro retrato feminino é o da filla do doutor Gachet, na páx. 87 do libro aparece:

“…Vincent acudira á casa de Gachet para celebrar o vixésimo primeiro aniversario de Marguerite. Leváballe como agasallo un retrato dela que rematara uns días antes e que aínda non secara de todo. O lenzo acadaría ben o metro de altura, e nel víase á mociña cun vestido branco e rosa sentada nun tallo tocando o piano.”

(Picando sobre a imaxe acadaredes información sobre o cadro)

No final do capítulo XIX, o pintor e o narrador van a Bessancourt para pintar o bosque, mentras Vincent pinta o mozo queda durmido e ó despertar, velaiquí o que ve:

“Freguei os ollos e espreguiceime. As noitebras comezaban a invadir o bosque. Debía de levar moitas horas durmido. Púxenme en pé e observei o lenzo.

(Procedencia da imaxe)

O bosque aparecía tal como Vincent o describira, coa excepción dunha parella collida do ganchete que ocupaba o espazo central do cadro, el con traxe negro e chapeu, ela cun vestido e diadema. Sorprendido por tan estraña presenza, pregunteille.

-E esa parella?

-…Son monsier Chaos e madame Harmonie, que veñen ao noso encontro.”

No comezo do capítulo 31 temos o seguinte:

“…tomou un pequeno respiro e unicamente concluíu un esquemático debuxo a tinta cun pinceliño. Nel víanse uns labregos cos que pasaramos o día no labor de mudar o colmo vello da súa casopa. Na angueira participaba toda a familia como un pequeno exército ben engraxado no que todas as tarefas estaban repartidas. O pai e o fillo ficaban sobre as escadas que estenderan sobre o tellado e dende as que comezaran a retirar a palla cediza guindándoa ao chan. Ás veces tentaban acertar na nai ou na filla, que corricaban embaixo dun lado a outro rindo pola chanza.”

Nós ilustramos o fragmento coas cabañas de Chanpoval:

(Procedencia da imaxe)

Na páx. 111:

“Ao lonxe, preto dunha gran meda, un feixe de mulleres traballaban nun prado co espiñazo dobrado. De improviso, detívose, montou o cabalete e puxo o lenzo enriba…2

“-…Prefiro pintalas así, a cegas, sen saber moi ben a que se dedican.

Levaba razón. Non sei se arrincaban malas herbas ou recollían chícharos. Traballaban devagar, mecanicamente…”

Non son un feixe, son dúas, pero ilustran o pasaxe:

(Procedencia da imaxe)

O gravado cun feixe de mulleres podedes velo picando aquí.

Na páxina 114 temos o famoso “Campo de trigo con corvos”:

“O lenzo repousaba sobre o cabalete xa case rematado e tan vivo e real como a paisaxe que se estendía ante mín. Só faltaba o detalle final, o que daría todo o sentido á composición, segundo asegurara logo de meditar unha hora diante do cadro.

-Preciso que os corvos voen espantados cara ao horizonte, como se fuxisen -afirmara, e para iso trouxera o revólver.”

(Procedencia da imaxe)

Ó final do capítulo, na páx. 116 acaba a descripción do cadro:

“Os corvos agrallaron asustados e botaron a voar, afastándose de nós. Mentres sostiña o revólver, Vincent, lixeiro, deu varias pinceladas negras aquí e alá sobre o lenzo. Logo, mesturou na paleta un chisco de branco e dous remuíños de fume xurdiron de socate sobre o ceo azul do cadro.”

Na habitación de Vincent (páx. 171) o narrador di:

“Nas paredes penduraban moitos dos lenzos e debuxos de Vincent: unhas casas brancas cos tellados de colmo, unhas pólas de castiñeira en flor, as irmás Cavaignac ante a súa casiña, o fermoso retrato azul de Adeline, un prado cunhas gavelas, a vista do Concello na pasada festa do 14 de xullo…”

(Picar sobre a imaxe para entrar en Artehistoria)

Con este cadro (que seguindo a lectura pintou para alonxarse do barullo da festa: “O balbordo atórdame. Aproveitarei para pintar un lenzo do Concello. O outro día rematei un debuxo que me ha de axudar; ademais, asomareime polo fachinenlo”, páx. 121) rematamos nós o post e coa cadeira baleira remata o libro (páx. 175)

Deixamosvos un enlace a un blog no que podedes atopar máis cadros de Van Gogh cun pequeno comentario:

Mitología y Arte

Outro enlace á Colección do Museo Van Gogh, de onde sacamos varias imaxes

Van Gogh Collection

e tamén o enlace á páxina ArteHistoria, da que nos servimos tamén para enlazar información e imaxes

Agardamos que difrutedes da lectura  do libro e da visita a este museo virtual.

Advertisement

Antes da reunión: Quen é o pintor do sombreiro de malvas?

Continuamos ligando pintura e literatura. A lectura do próximo mes é “O pintor do sombreiro de malvas” de Marcos Calveiro. Lendo a obra xa vos decatades de que este “pintor do sombreiro de malvas”, non é un pintor calquera, e Vang Gogh. Que sabemos deste pintor?

Nesta entrada imos informarnos un poquiño da vida e obra deste home.

Vicent Van Gogh naceu no 1853 nos Países Baixos e morreu en Auvers-sur-Oise, en Francia o 29 de xullo do 1890 (de feito a obra de Marcos Calveiro toma como referencia a estancia de Van Gogh en Auvers-sur-Oise ata a súa morte). Ubícase no movemento do “postimpresionismo”.  Este término foi acuñado con motivo dunha exposición de pinturas de Paul Cézanne, Paul Gauguin e Van Goh, que se celebrou en Londres no 1910. É, coma o seu nome indica, unha prolongación do “impresionismo”. Os impresionistas utilizaban tamén cores vivas, unha aplicación compacta da pintura, pinceladas evidentes e temas reais, pero intentaron poñer máis emoción e expresión na pintura. Os postimpresionistas presentan unha visión máis subxectiva do mundo ca os seus antecesores.

Van Gogh tivo desde moi xoven inclinación ó debuxo, pero primeiro foi pastor, logo misioneiro e pintou a súa primeira gran obra “Os comedores de patacas”, no 1885. Obra de cores moi tristes e oscuros, como podedes observar nesta imaxe que vos adxuntamos.

(Procedencia da imaxe)

O colorido das súas obras posteriores, e polas que é máis coñecido, conseguíuna estando en Arles no 1888. O recoñecemento da obra de Van Gogh, como sucede en moitos casos, chegou tras a súa morte. Vivíu, ademais de en Arles, onde o visitou Gauguin, en Amberes e París.

A estancia de Gaughin en Arles destaca, non só pola relación profesional entre os dous pintores (Gauguin foi o que impulsou a Vang Gogh a pintar lugares históricos de Arles), senón pola relación persoal que contribuíu á lenda de Van Gogh. Este perdeu o lóbulo da orella esquerda en circunstancias non moi claras. Uns din que el mesmo se autolesionou ó saber que o seu irmán Theo, co que sempre mantivo unha relación moi estreita, casaba.

Gauguin di nas súas memorias que unha noite Vang Gogh se cabreou con el e perseguiuno cunha navalla, ata que finalmente se cortou a súa propia orella, a envolveu nun pano e lla levou como regalo a unha prostituta. Despois deste feito Gauguin non volveu máis a visitar a Van Gogh.

Sexa como sexa, Van Gogh era una persoa psicoloxicamente inestable, de feito os seus derradeiros anos, antes do seu suicidio, tivo continuos problemas que o levaron a ser recluído en varias ocasións en psiquiátricos, onde continuaba pintando. “A noite estrelada” (pintura que ilustra a portada de Marcos Calveiro) é unha pintura desta época, que se caracteriza pola presencia de moitos remuíños.

(Procedencia da imaxe)

Se queredes ler algo sobre Van Gogh da súa propia pluma, podedes ler “Cartas a Theo”, publicadas por Adriana Hidalgo Editora.

Tamén podedes ler “Van Gogh, el suicidado por la sociedad”, de Antonin Artaud.

Antes da reunión: Quen é Frida Kahlo?

A próxima reunión do club será en torno ó libro “Frida (una historia posible)”.  Cómpre pois comezar por averiguar quen é/foi Frida Kahlo.

Xa sabedes os seguidores deste blog que ademais da literatura, razón de ser do blog, nos ocupan outras artes. Se na lectura anterior nos acercabamos á arquitectura da perdida cidade de Petra a través da arqueoloxía, agora imos acercarnos á pintura, arte que xa tocamos en “El retrato de Carlota” e que volveremos tocar coa lectura do mes de maio: “O pintor do sombreiro de malvas”.

Desta vez acercámonos a Frida Kahlo .  A protagonista da obra que imos ler é esta pintora mexicana que se chamaba Magdalena Frida Carmen Kahlo Calderón, (picando sobre o nome completo tedes a ligazón á páxina web do museo Frida Kahlo)

A protagonista do libro de María Baranda está baseado na vida desta pintora, aínda que non é unha obra biográfica. Hai nela anécdotas reais, lugares reais e outros ficticios froito da imaxinación da autora (María Baranda). O mesmo subtítulo da obra (“una historia posible”) xa nolo indica.

Frida Kahlo (1907 -1945) era filla do fotógrafo  Guillermo Kahlo, de orixe xermánico, pero afincado en México e casado con Matilde Calderón, mexicana de ascendencia española. A vida de Frida Kahlo estivo marcada polo sufrimento xa desde a infancia. De pequena tivo a poliomielite, enfermidade hoxe pouco frecuente, pero que na súa época causaba estragos entre os nenos, que non estaban vacinados contra ela. Unha das secuelas máis frecuentes desta enfermidade é a coxeira. Frida Kahlo era coxa e arrastraba serios problemas de saúde a causa desta enfemidade infantil, pero as cousas empeoraron cando na súa xuventude, o 17 de setembro do 1925, sufríu un grave accidente: o bus no que viaxaba foi arrollado por un tranvía que quedou completamente destruído, e Frida, que salvou a vida de miragre, quedou terriblemente danada: fractura da columna vertebral en varias partes, fractura de clavícula, de varias costelas, da perna dereita, do ombreiro esquerdo… e un ferro atravesouna totalmente.

Foi intervida decenas de veces ó longo da súa vida a causa deste accidente e tivo varios abortos, xa de adulta.

(Procedencia da imaxe)

Estando postrada nunha cama durante a súa convalecencia, comezou a pintar sobre o corsé de xiz que a envolvía. Cun espello no teito pintábase a si mesma: unha pintura para exorcizar a súa dor, unha pintura que brotaba do fondo da súa desesperación.

Casou no 1929 co muralista Diego Rivera  co que mantivo unha relación tormentosa, caracterizada por separacións temporais, amantes varios e sobre todo por unha fixación obsesiva por el.

A índole desta relación deixouna moi ben reflexada nesta canción Pedro Guerra. (Ó matrimonio entre Frida e Diego chamárono no seu momento a “unión do elefante e a paloma”, aludindo á súa aparencia física)

Vivíu en Estados Unidos con Diego entre o 1935 e o 1939. Ámbolos dous estiveron moi implicados na vida política, social e cultural da súa época. Tratou (a algúns intimamente) a personaxes coma o revolucionario ruso Leon Trotsky, o líder do movemento surrealista André Breton, a fotógrafa italiana Tina Modotti … Foi admirada por pintores e intelectuais da súa época coma Pablo Picasso, Kandinsky, Marcel Duchamp , entre outros. Comezou a expoñer entre o 1939 e o 1949, pero non tivo verdadeiro recoñecemento artístico ata a década dos setenta, xa despois da súa morte.

Como se pode observar nos cadros cos que imos ilustrando a entrada, a súa pintura é moi autobiográfica e posto que a súa vida estivo marcada pola dor física e emocional, a súa pintura é moi desgarrada,

pero tamén moi colorista, como exemplos deixámosvos un par dos seus autorretratos.

Podedes atopar máis información sobre esta pintora lendo algunha das súas biografías. Unha das máis coñecidas é a de Hayden Herrera, na que se baseou a película “Frida Kahlo” dirixida por Julie Taymor no 2002, protagonizada por Salma Hayek. Xa antes, no 1984, Paul Leduc foi o primeiro en levar a súa vida á gran pantalla. Aquí deixámosvos o trailer da versión de Julie Taymor.

Tamén podedes ler o propio diario de Frida Kahlo. Que reflicten os 10 últimos anos da vida de quen dixo André Bretón (v. supra) que “era unha cinta de seda arredor dunha bomba”.

El Diario de Frida Kahlo
Autora: Frida Kahlo
Editorial Debate, 2002
Páginas: 296

Antes da reunión, a arte en “Ammor en Ammán”

Como xa dixemos, a novela ten como marco unha excavación arqueolóxica na cidade de Petra.Pero, cal é o traballo dun arqueólogo en Petra ?

Di na páxina 17  o profesor:

“(…)_ Las dos habéis leído ya las memorias de Howard Carter. No creáis que nosotros vamos a encontrar el equivalente de la tumba de Tutankhamon*. La mayoría de los arqueólogos sudamos, algunos hasta sufrimos claustrofia, lo cual no deja de ser una paradoja, y trabajamos durante toda la vida hasta deslomarnos, sin que nuestra pala se tope con un hallazgo semejante.(…)”

Con estas palabras inician a viaxe cara á Ammán, “la ciudad de Ammán sí que parecía llena de curvas. Las de su nivel de sus más de siete colinas y las del entramado de las calles, sinuosas y retorcidas. En cuanto a las casas parecían todas del mismo color. El tono gris ceniciento que vieran sucederse a través de las ventanillas y a lo largo del camino se repetía también aquí. Por todas partes. Ese aspecto cromático tan peculiar que ha hecho que algunos la llamen la Ciudad Blanca.

(Procedencia da imaxe)

“(…) Resultaba difícil creer que aquélla fuera, junto con Damasco y Jericó, una de las ciudades más antiguas del mundo. Y eso que su padre, durante el recorrido, se esforzó en enseñarles algunos de los edificios más importantes:los restos del ninfeo, fuente monumental dedicada a las ninfas; un odeón, tal vez excesivamente restaurado; un foro y un teatro romano, en cuya escena, rodeado por unas cuantas sillas de plástico de colores, se levantaba un improvisado ring, en el que se estaban celebrando buena parte de los juegos panárabes. (…)”

“(…) Restos de murallas, el gigantesco zócalo del templo con algunas columnas en pie y un palacio de la época de los omeyas**, aquella dinastía que, desde Damasco, había llegado a establecerse también en España.(…)”

“(…) La noche no lo fue, porque, simplemente, durmieron las dos como troncos. Y por la mañana, en cuanto terminó el desayuno, el profesor ordenó al equipo que se pusiera en marcha de inmediato. Saldrían en dirección a Petra, en el sur del país, donde se iban a desarrollar las excavaciones, aunque antes harían una parada en el mar Muerto (…)”

“(…) Por fin, tras un par de hora transitando a saltos por carreteras peladas, llenas de baches y rodeadas de desiertos, llegaron a uno de los lugares más extraños y hermosos de todos los que existen en el mundo. Arenas rosadas, rocas rojizas, de formas sugerentes, bajo un cielo que del pálido y limpio azul a aquellas horas había pasado al violeta. Bajaron del microbús como sonámbulas y estuvieron un rato oteando las crestas de colores, dejándose envolver poco a poco por la mágica luz crepuscular.(…)”

(Así viu Juan o solpor xordano. Non sei se Nana e Laerke o contemplarían con tanta sutileza)

“(…) Tenía razón su padre. Mejor dicho, aquel libro delirante:se sufre un verdadero atropello al entrar por primera vez en la vida de la ciudad de Petra. (…)”

“(…) Estando en el Siq, el desfiladero que conduce hasta Petra, una espectacular y estrecha grieta excavada entre altas paredes rocosas, no se le ocurrió nada mejor que leer lo siguiente:

_ “En 1967, por ejemplo, una oleada improvisa sorprendió a un grupo de turistas dentro del Siq, matando a casi todos”.(…)”

(A fotografía tamén foi tomada por Juan)

“(…) Al fin, después de que el desfiladero se estrechara tanto que apenas se podía ver el cielo, apareció el edificio conocido como el Tesoro del Faraón, nombre que se derivaba, según les contó el profesor de una “difusa teoría“, es decir, de una teoría muy difundida. (…)”

(O que viu Juan en Petra)

Chegadas alí coñecen ao equipo que traballará co seu pai durante a excavación: estudantes e presos. Aí comezará a historia de amor de Nana con Malik, un mozo xordano que sobrevive como pode nesa cidade chea de turistas.

O profesor non mirará con bos ollos a Malik, a que acusa de saqueador. Mais como lle dixo Nana:

“(…) _Papá, no te conozco. ¿Acsao esos pioneros de la arqueología de los que tanto nos has hablado, Belzoni, escarbando en Egipto, o Schlieman, buscando la ciudad perdida de Troya, no fueron también saqueadores? Lo único que los diferencia es que aquellos trabajaban por cuento de su gobierno o de un museo famoso. Y además de quedarse con lo que les vino en gana, la Historia no ha hecho más que ponerles medallas.(…)

Estades de acordo con esta idea que defende Nana? Non vos resulta semellante á colonización da que falabamos a propósito da lectura de La gacela? Foron expoliados algúns pobos ao serlles roubadas algunhas das súas pezas artísticas para ser expostas en museos que non están nos seus países? Velaquí outro punto para reflexionar.

* Se falamos de Tutankamon, cómpre mencionar tamén a Nefertiti. A revista National Geographic adica, neste último número, un artigo ás últimas investigacións sobre a mesma. A revista está na biblioteca.

** A dinastía Omeya déixou pegada na península Ibérica. Aquí tedes unha mostra.